Ik hoop niet dat de posts van de afgelopen dagen hebben geleid tot ongemakkelijke situaties in de familiesfeer. Zo ongemakkelijk als in Festen zal het waarschijnlijk niet geweest zijn.
Ongemakkelijk is een mooi bruggetje naar over wie ik het vandaag wil hebben; Marcel Duchamp. De man die de kunstwereld op zijn kop zetten met Fountain. Het omgedraaide urinoir dat hij in 1917 onder het Pseudoniem R. Mutt indiende als bijdrage aan de eerste jaarlijkse show van de Society of Independent Artists in het Grand Central Palace in New York. Fountain werd door de commissie waar Duchamp ook deel van uitmaakte afgewezen, terwijl in principe alle werken van kunstenaars die een bijdrage betaalden, geaccepteerd werden. Uit verontwaardiging over deze afwijzing zegde Duchamps zijn positie in het bestuur van de vereniging op. Het werk werd in plaats daarvan tentoongesteld in de studio van fotograaf Alfred Stiegitz en hier ook gefotografeerd.
Ik geloof dat er op dit moment 17 Fountains in omloop zijn. Het origineel is er niet meer. daar is slechts nog een foto van:
Met Fountain moet ik aan twee dingen denken.
Ten eerste omdat het op zijn kop zetten van een bestaand voorwerp en dat bestempelen als kunst zo nieuw was dat menig kunstkenner niet wist wat hij/zij er mee aan moest. Duchamp stelde hiermee de vraag “Wat is kunst?” Moet kunst door de kunstenaar gemaakt zijn om kunst te mogen zijn. Nam hij hiermee de kunstwereld in de zeik of was het gezien de ontwikkelingen in de (kunst)wereld een bloedserieuze uitdaging dat we een nieuw perspectief nodig hadden om naar de wereld te kijken?
Ten tweede omdat in retrospectief ik Fountain een prachtige metafoor vind voor een van de fases van het creatieve proces zoals Wallas deze een kleine 10 jaar later benoemd in The Art of Thought; preparatie, incubatie, illuminatie en verificatie. Het omgedraaide urinoir als metafoor voor incubatie. Het bewuste even loslaten om het 200.000 keer snellere en oneindig veel grotere onbewuste aan het werk te zetten. Zou het feit dat er urinoirs zijn waar mannen de eenvoudige taak moeten volbrengen in de pot te pissen de reden zijn dat er meer mannelijke uitvinders zijn die tot illuminatie komen dan vrouwen? Of is zittend plassen minstens zo effectief om tot nieuwe inzichten te komen.
Duchamp weet als geen ander wat het is om te pauzeren tijdens het creatieve proces. Zijn Etant donnés nam 20 jaar in beslag en voor het vrouwelijke model gebruikte hij twee van zijn echtgenotes. Het werk is een installatie bestaande uit een oude, houten Spaanse deur waar je door een gat naar de scene erachter kunt kijken. Nieuwsgierig geworden?
In de tijd dat Duchamp in Newyork was handelde JL Mott”s plumbing in urinoirs zoals gebruikt in “fountain”.
http://www.golob-gm.si/5-marcel-duchamp-as-rectified-readymade/f-2-Porcelain-lipped-urinal-Panama-model-Mott-Iron-Works.jpg
Tevens in gietijzer hekwerk en fontijnen voor romantische tuinen voor welgestelden.
https://www.periodpaper.com/collections/vintage-advertising-art/products/1913-ad-j-l-mott-iron-works-outdoor-decor-fountains-original-advertising-065369-cl8-579
Beide producten hebben twee dingen gemeenschappelijk, namelijk:
water en welvaart. Het urinoir is een sanitaire verbetering, die zorgde voor meer hygiëne.
Het idee van een fontijn was echter gebaseerd op een esthetiek die (nog steeds) terug te brengen is op een klassiek gedachtegoed. De handeling die Duchamp heeft verricht, wat een readymade in feite is, mag geinterpreteerd worden als een vraagstelling over datgene wat esthetiek is. Of hier sprake is geweest van incubatie, lijkt mij moeilijk te zeggen. Gezien hij zijn “werk” op het laatste moment heeft ingezonden, wijst het eerder op een spontane illuminatie. Een impulsaankoop bij JL mott”s plumbing. Een mooi voorbeeldje van antikunst die je in zijn tijd en samenleving moet zien om het te begrijpen.