Dag Piet.
Dag Cor. Hoe is het met je?
Goed Piet. Gisteren had ik een interessant gesprek met Carel Blotkamp, kunstenaar, kunsthistoricus en Mondriaankenner. Ik sprak hem al eerder naar aanleiding van een boek dat ik van hem gelezen had en had hem gevraagd of ik met hem mijn vorderingen kon bespreken. En dat was heel leerzaam. Carel is een wandelende (en fanatiek skiënde) kunstencyclopedie, maakt zelf ook echt prachtig werk en zijn feedback op mijn werk was zeer waardevol. En ik ga altijd de deur uit met een veel waardevolle en bruikbare tips. Zo wees Carel me op het boek ‘De Hut van Mondriaan’ een rijk geïllustreerde boek dat het verhaal van jou in het Gooi vertelt gedurende de Eerste Wereldoorlog: wie jij ontmoette, waar je woonde en werkte, en je rol bij het oprichten van de kunstbeweging De Stijl.
Staat ‘mijn’ huisje er nog dan?
Jazeker. De Dooyewaard Stichting heeft enige jaren geleden het perceel aan de Schapendrift 73/75 in Blaricum verworven met daarop drie oorspronkelijke ateliers/hutten, aangekocht door de kunstschilder Theo Lohmann.
De eerste aankoop in 1922 was een houten hut “La Petite Espinette”, een als atelier in gebruik bijgebouw van Huize Parva gelegen nabij de Torenlaan (thans Heideweg 10). In 1924 werd het tweede pandje aangeschaft. Dit was een atelier dat in Laren stond, waar o.a. Ferdinand Hart Nibbrig en Anna Sluijter in gewerkt hebben. Tot slot werd in 1927 de derde aankoop gedaan: één van de oude hutten van de voormalige kolonie uit het zogenaamde Humanitaire Bosje van het terrein van Prof. van Rees (thans in de buurt van Torenlaan 64). Een tekening uit 1917 laat zien dat jij hier die zomer gewerkt heeft.
In dat atelier werkte ik aan een appelleiboom, elke dag een streepje. Voor het eerst en vanaf dat moment voor altijd zijn mijn streepjes recht. Ik gebruik horizontaal en verticaal als op zich zelf staande elementen. Mijn ideeën over de harmonie tussen deze twee zijn verbonden aan de theosofische leer, een wereldbeschouwing waar ik me sterk door liet leiden. Er was destijds een actieve groep aanhangers in Laren en Blaricum.
En ontmoette je daar ook niet Theo van Doesburg en Bart van der Leck?
Dat klopt. Ik ontmoette in 1916 Theo van Doesburg en Bart van der Leck. Vanuit dit atelier gaven we gestalte aan het tijdschrift en de daaruit voortvloeiende kunstbeweging De Stijl.
Die belangrijk was voor de Europese avant-garde, een belangrijke periode in in de kunsthistorie.
Dat weet jij dan weer.
Wat Carel me trouwens ook vertelde is dat er in Brussel nu een Van Doesburg tentoonstelling is.
Goh. Daar zou ik graag naar toe gaan.
Dat doe ik graag voor je. Maar enfin ik liet Carel het filmpje zien wat ik ook de kinderen had laten zien.
Waarop hij nieuwsgierig was geworden naar wat de kinderen hadden gemaakt. Dus liet ik hem eerst de losse tekeningen zien.
Zo vond Carel deze:
“best goed getroffen..het wordt alleen meer Miro dan Mondriaan maar het is toch wel bijzonder gedaan. De rondingen is een nieuwe ontwikkeling maar de verdeling is eigenlijk heel goed.”
Verder had Carel de indruk dat ze ook bij elkaar hadden gekeken, gezien het feit dat er opvallend veel driehoekjes in de werken voorkomen. Waarop ik dit werk liet zien met het commentaar van de maker dat ze niet wist wat ze moest maken en toen maar naar de andere ‘werkjes’ had gekeken.
En bij dit werk maakte Carel de opmerking “aardig… een beetje karikatuur stijl”
Waarop ik toelichtte dat het 1 lijn is.
“…en dan een figuur in een atelier neem ik aan…is dat de schilder?”
Waarop ik het antwoord schuldig moest blijven omdat ik dat er zelf nog niet in had gezien. Carel zag er zelfs een pallet in en duidelijk een figuur…met een hand en benen. De ‘staart’ die eruit komt benoemde hij als “een beetje typisch.” En Carel vond het wel curieus dat er nog zoveel bollen en driehoeken in de werken zaten.
Zo zie je dus samen meer dan alleen.
Ja inderdaad Piet. Daar kom ik straks nog op terug.
Vervolgens liet ik hem het filmpje zien waarin ik de tekeningen combineerde met hun commentaar, hun antwoord op mijn vraag; Dag meneer/mevrouw Mondriaan. Dus dit is uw opvolger op dit werk:
Waarom heeft u dat zo gemaakt?
De toelichting “Ritsen naar andere werelden” van de maker op dit werk vond Carel heel mooi.
Dat is ook echt prachtig verwoord!
Na de Schildpaddofant stopte ik het filmpje waarop Carel zei; “Wel leuk om het commentaar te horen.”
Vervolgens vertelde ik Carel dat ik het filmpje van de tekeningen met commentaar op mijn blog had geplaatst en dat er een museumdirecteur een uur na publicatie reageerde met een email die ik hem vervolgens voorlas:
“Of deze groep 10 jarigen na de playtest Mondriaan helemaal begrepen hebben daar kun je over twijfelen, gezien de resultaten van het ‘volgende werk’.
Maar er is zeker een zaadje gepland. Dat of nu al verder kan groeien of op later leeftijd tot bloei kan komen:
Leuk om te lezen/ je te volgen.
Groeten,”
Ik vertelde Carel dat ik naar aanleiding van de mail me afvroeg of ze het filmpje met commentaar had gezien en gehoord. En wat bleek ze had het filmpje op haar telefoon bekeken zonder geluid. Dus vroeg ik haar het nogmaals te bekijken met het commentaar van de kinderen waarop ik de volgende email reactie ontving:
“Dag Cor,
Hierbij nog wat gedachtes op je play test
Alleen met de afbeeldingen vond ik de werken veel dynamischer en organischer dan dat werk van Mondriaan zou zijn. Vandaar mijn reactie dat ze Mondriaan nog niet echt begrepen hebben.
Het laat echter nog meer zien hoe uniek het werk van Mondriaan is.
Het werk wat de kinderen hebben gemaakt ligt veel meer in de sfeer van de Kubisten als Braque, Cezanne en Picasso en Futuristen als Duchamp en Boccioni. Of Blaue Reiter als Kandinsky.
Dynamische lijnvoering, herhaling en in sommige gevallen nog herkenbare werkelijkheid.
De strakke geometrische lijnvoering hebben maar een paar leerlingen toegepast. Ik vind dat bijzonder opmerkelijk ondanks het geometrische voorbeeld.
Je zou alleen daar al een onderzoek op los kunnen laten, dat wij mensen blijkbaar van nature toch organische vormen kiezen boven hoekige geometrische… ??
Grappig hoe het commentaar weer een ander beeld geeft. Dat ze toch wel degelijk in de huid van Mondriaan zijn gekropen en zich een voelen met zijn zoektocht naar vernieuwing en abstractie.
Mooie uitspraken als
– Ik keek de klas rond en zag regenbogen en die heb ik meegenomen
Prachtig:
– transformeren van vorm
– alles aan elkaar verbonden al merk je dit niet
Rome was ook niet op een dag gebouwd.
Zij zijn in die 10 jaar gevormd tot wie ze zijn en leven in deze tijd, fascinerend hoe creativiteit werkt en opgebouwd is uit dat wat we weten.
Toch blijft het mij fascineren dat er maar enkele de hoekige geometrische lijnvoering hebben toegepast.
Succes met het vervolg.
Groeten,”
Vervolgens vertelde ik Carel dat ik bovenstaand commentaar, zonder haar naam te gebruiken, verwerkte in een blogpost. Om haar achteraf te vragen of ze daar mee akkoord was of bronvermelding wilde. Ze antwoordde:
Na nog wat aanvullingen van Carel sloot ik af met: “Dus dit is uhhhh wat er ontstond en wat ik interessant vind is dat mensen die er verstand van hebben ‘aangezet’ worden om op zoek te gaan naar bestaand vergelijkbaar werk en daar enthousiast uren mee bezig zijn geweest.
Ik hield reacties van mijn ‘ghostwriters’ als “ik verlies mezelf er helemaal in en ga bij elk werk helemaal op in de kunstenaars…ben al uren bezig;) heel leuk!” en “het zegt vooral iets over wat jouw spel heeft teweeg gebracht bij die kinderen, en wat een kwaliteit het heeft opgeleverd, echt geweldig!”
Waarom liet je dat achterwege?
Omdat ik het gevoel had dat Carel de vergelijkingen niet goed vond en ik me niet wilde verdedigen met positieve reacties van anderen. Maar toch niet kon laten om mijn “Het zou fantastisch zijn als….” te vertellen.
Vertel.
Ik zei Carel dat ik het fantastisch zou vinden als er een lesmethode zou zijn waarbij alle 9-10 jarige kinderen in Nederland een opvolger maken op een werk van een kunstenaar die een duidelijke ontwikkeling laat zien (zoals Mondriaan). En dat die werken in een database belanden die verbonden is met kunstkenners die vrijwillig de werken vergelijken met bestaand werk en dat de kinderen dat terug krijgen. En ik geloof dat ik Carel toen enigzins kwijtraakte. Hij vroeg zich dan ook af “wat dat zou verhelderen. Het gaf voor hem aan “hoe associatie vermogens werken. Maar of je daar nu veel wijzer van wordt? En je hebt het nu toegepast op iets abstracts maar elke kindertekening, net als elk kunstwerk, roept associaties op. Je krijgt een patroon maar of dat de willekeur ver ontstijgt, vraag ik me toch sterk af. En in ieder geval lijkt het me naar de kinderen toe vrij verwarrend. De verhalen bij de vergelijkingen leidt toch erg weg van Mondriaan en komt uit bij andere dingen. Als je het boud stelt, kun je zeggen dat de kinderen er geen snars van hebben begrepen want niemand associeert het meer met Mondriaan maar alleen nog met andere kunst. En ik vind dat eigenlijk de kinderen weer tekort doen. Want deze maker:
heeft het hartstikke begrepen. Want Mondriaan maakte later (1918) o.a. dit werk:
Dan vind ik het eigenlijk meer een zijweg om het dan te vergelijken met Sol LeWitt. Ik snap niet helemaal wat je denkt dat dan de winst of het bijzondere is. Het lijkt mij dat je in verwarrender terreinen terecht komt…met die associaties………Dus ja, maar goed misschien zit ik teveel vast in mijn kaders. Naar de kinderen toe vind ik het toch eerder verwarring scheppen dan iets anders en ik vrees naar volwassenen ook omdat ik denk van ja willekeurig wat wat een kind tekent roept weer associaties op met eerdere kunst.”
Waarop ik aangaf dat in dit geval alle kinderen wel hetzelfde gemeenschappelijke uitgangspunt hadden gehad en Carel zei: “Dus wat dat betreft is de variatie groot en wat zijn de parameters waar ze binnen blijven of overheen gaan.”
Heel interessant dus. Ik begrijp jouw enthousiasme voor wat er ontstond, een soort kunstgeschiedenis les. Maar ik begrijp Carel ook, dat het met betrekking tot de opdracht ‘Maak een werk dat volgt op dit werk:
verwarrend kan zijn. Zijn voorbeeld van die Sol LeWitt is heel scherp en geeft precies die verwarring aan.
Klopt. Helemaal. Zeer waardevol dan ook zijn feedback. Kan ik heel goed gebruiken voor mijn tweede test aan een nieuwe groep volgende week. Voor die speltest had Carel trouwens nog een hele goede tip: “Dat de analyse van hun tekeningen onderling het meest zou kunnen opleveren. Gewoon met de kinderen praten over hun werk en wat meer waarschijnlijk en minder waarschijnlijk is voor de volgende stap.” Carel ziet namelijk meer heil in het gezamenlijk analyseren van het eigen werk als voorbereiding voor de volgende stap. Want hij neemt aan dat ze daar een heleboel over kunnen zeggen, als ze niet teveel hebben afgekeken. Want dat denkt hij wel. Carel vervolgt: “De mate waarin het waarschijnlijk is dat een volgende stap er zo en zo uit ziet dat ze daar vast allemaal commentaar op elkaar hebben. Wat heel verhelderend kan zijn. En het kind wordt dan opnieuw aangesproken op zijn kijken. Ik vind dat interessanter dan dat volwassenen daar de hele kunstgeschiedenis bij halen of in ieder geval de hele moderne kunst. Maar goed.”
Want waar Carel een beetje bang voor is dat “De implicatie is het lijkt niet zo op Mondriaan maar meer op dat en dat….dus dat is eigenlijk het onvermogen van het kind om goede Mondriaan te maken. En dat is niet zo aardig. Maar wat ik wel het leuke vind is dat ze een besef krijgen van de evolutie van een kunstenaar, hoe die van het een naar het ander komt. En ik vind het ook een heel leuk idee om ze er een vervolg op te laten maken maar het interpreteren daarna wordt heel gauw toch bijna moralistisch of schoolmeester achtig als je zegt dit heb je niet goed gezien want hij deed helemaal geen driehoekjes of rondjes. Dat wordt heel gauw toch van het jongetje naast je heeft het beter gedaan want die doet alleen maar vierkantjes. Ik denk dan dat de vrijheden die ze nemen minstens zo leuk zijn.”
Carel vervolgt:
“Ik kan me op zichzelf wel voorstellen dat je ze eerst laat analyseren en commentaar op elkaar laat geven, wat wel of niet in lijn is met het werk en dat je dan daar overheen zegt van dat je het aan andere mensen hebt laten zien en die associeren het zus en zo en daar zie dan aan dat je dus op hele andere plekken kunt uitkomen. Dat scherpt ze toch in het kijken naar het eigen resultaat misschien. Maar nog even terug naar deze voorbeelden, stel zo’n kind krijgt dus terug dat waarvan ik zei goh dat vind ik verdomd goed…
Welke bedoelt hij dan?
Deze:
Carel daarover: “dan staat die Sol LeWitt ernaast.
En ja op het oog is het ietsje meer Sol LeWitt maar dan vind ik dan toch verwarrend en diffuus.”
Goed he die Carel. Zijn feedback maakt mijn volgende speltest compacter, duidelijker en meer recht doen aan de opdracht; maak een opvolger van Mondriaan. En voor de gezamenlijke feedback op elkaars werk ga ik de DasArts feedback methode gebruiken.
DasArts?
Dat leg ik je morgen uit. Ik ga nu ‘mijn’ cluppie kijken, Atletico Madrid. Die gaan zo Bayern München namelijk uit het Europese bekertournooi knallen.
Voetbal….ronde bal…groen gras. Vind alleen de witte rechte lijnen interessant. Tot morgen
One Response to “In gesprek met Carel Blotkamp.”