Vorige week schreef ik mijn laatste post. Ik heb zes dagen niet geschreven en gepubliceerd. De onthouding werd ingegeven door een verminderde weerstand in een horizontale positie gecombineerd met langdurig gesloten oogleden en een verhoogde hersentemperatuur. Maar misschien nog wel meer door een gebrek aan motivatie. Zo’n eerste dag niet schrijven is echt een uitdaging. Er ging geen uur voorbij of ik dacht er aan, aan het niet schrijven. De dagen voor mijn onthouding had ik mezelf er ook al makkelijk van af gemaakt door laat op de avond alsnog snel iets te posten. Het daarna niet schrijven en posten werd daarmee een grotere uitdaging dan wel.

Toen ik ruim drie jaar geleden dit schrijfexperiment begon waren de regels strak en helder; ik  sta elke dag om zes uur op, druk een keer op snooze en begin dan te schrijven om vervolgens voor zeven uur te publiceren. Als ik in die periode een uur later publiceerde werden er vragen gesteld als ‘Er zou toch niets gebeurd zijn?’ of ‘Heeft iemand Cor laatst nog gezien of gesproken?’ Deze keer duurde het twee dagen voordat trouw lezeres Ria zich afvroeg of ik misschien ziek was en gisteren door trouw lezer Daniel die via WhatsApp meldde dat hij mijn blogs miste.

Nou lieve menschen. Hier ben ik weer, en jij blijkbaar ook. Het was leerzaam en ik kan de diagnose stellen. Ik lijd aan een hardnekkig groeiend schrijversblok, dat zal resulteren in een groter aantal verhalen rondom mijn afstuderen. Gisteren uploade ik mijn onderzoeksvoorstel voor de master kunsteducatie die ik volg en de komende maand doe ik veld en literatuuronderzoek.

Voor de geïnteresseerden hieronder mijn onderzoeksvoorstel en vanaf morgen, dagelijks mijn gesprek met Piet Mondriaan. Ik beoog namelijk delen van mijn onderzoek te schrijven in interviewvorm met Piet Mondriaan. Hij is in 1917, het jaar waarin hij Compositie met kleurvlakjes creeërde, 45 jaar oud. Op dat punt in zijn leven spreek ik met hem, via het schilderij Compositie met kleurvlakjes. Het doel van deze interviewvorm is antwoord te krijgen op mijn deelvragen en om mijn onderzoek en spel te toetsen aan de zienswijze van Piet Mondriaan. Dit betekent dat ik ook tegenwerpingen van Mondriaan kan krijgen waar ik dan een passend antwoord op moet vinden.

 

Onderzoeksvoorstel Master kunsteducatie.

 

1. Situatieschets

Wat is de aanleiding voor mijn onderzoek? Wat is aan de hand? Wat is mijn drive of persoonlijke fascinatie? 


Als kind van gescheiden ouders (ik was vijf) en een grappig en populair jonger broertje heb ik een talent voor aandacht vragen ontwikkeld. Een talent, of moet ik zeggen vaardigheid, waar ik als creatief en ondernemer al vele jaren mijn geld mee verdien. Sinds de jaren 90 doe ik dat met behulp van de nieuwste interactieve technologieën. Zo kocht ik in 1996 voor           $ 20.000 een tweede generatie virtual reality systeem van een Canadese kunstenaar en gebruikte het om aandacht te generen voor de merken die die aandacht nodig hadden in de overvolle markt waarin ze opereerden. Reeds 2 decennia heb ik duizenden mensen op de meest bijzondere plekken in Europa een memorabele merkervaring gegeven. Mensen op het verkeerde been gezet met een glimlach met entertainment als doel en merkvoorkeur als hoop.

Wat ik weet, wat ik kan en wat ik gedaan heb, heb ik goed kunnen gebruiken tijdens deze master kunsteducatie. De master gaf mij ook een beter beeld van wat ik wil. De opleiding gaf me een duidelijke focus en verdieping op mijn ontdekkingsreis in de wereld van kunst, spel en educatie. De aangereikte lessen en opdrachten, en het feit dat ik zelf student was, maakte mij een betere onderwijzer en ondernemer. Zo verdiepte ik me voor het vak onderzoeksvaardigheden in het domein van de artistieke interventie en voor het vak creatieve maakprocessen deed ik onderzoek naar mijn eigen maakproces en dat van anderen.

Echter toen ik voor het vak nieuwe geletterdheid zelf een game moest maken en ik geïnspireerd door opruimkunstenaar Ursus Wehrli een spel ontwikkelde waarmee je met de losse ingrediënten van een abstract kunstwerk van Piet Mondriaan uit 1917 een eigen Mondriaan kunt maken, vielen veel puzzelstukjes op zijn plek.

Al jaren loop ik, en velen met mij, straal voorbij aan abstracte kunstwerken. Met het door mij ontwikkelde spel Mijn Mondriaan had ik een manier gevonden om zelfs 10-jarigen te interesseren voor abstracte kunst en ze daarmee te laten spelen. Toen ik de resultaten van mijn playtest tijdens een interview deelde met Mondriaankenner en hoogleraar kunstgeschiedenis Carel Blotkamp en hij niet kon geloven dat de werken gemaakt waren door 10-jarigen zonder het origineel te zien, wist ik dat ik iets te pakken had. Maar wat precies? Wat betekent het feit dat kinderen een Mondriaan kunnen namaken? Wat zegt dit over hun engagement met het leven en werk van Piet Mondriaan? Deze vragen vormen de aanleiding van dit onderzoek.

 

Wat wil ik ontwerpen?

Een manier, in spelvorm, om mensen van 8 tot 88 nieuwsgierig te maken naar kunst die ze anders bewust voorbij zouden lopen, een spelvorm die ze meeneemt in een ontdekkingsreis die het leven, de drijfveren en het werk van Piet Mondriaan tot leven brengt.

 

Voor wie wil ik iets ontwerpen?

Ik wil een spelvorm ontwerpen voor de bezoekers van Museum Boymans Van Beuningen in Rotterdam.

 

Is het domein waarin ik mijn onderzoek plaats relevant voor mijn eigen praktijk en ook voor het bredere beroepenveld? 


 

Het onderzoek geeft me de mogelijkheid mijn fascinatie, kennis en ervaring op het gebied van spel, nieuwe technologie en didactiek in te zetten om aandacht te genereren voor abstracte kunstwerken in musea. Hangend in een museum is een kunstwerk slechts een momentopname in het oeuvre van de maker, een kunstwerk dat niet per definitie voor zichzelf kan spreken. Museumbezoekers nemen allemaal een rugzak met voordelen en onwetendheid mee naar het museum. Dat helpt niet om een betekenisvolle verbinding te maken met, in dit geval, een abstract kunstwerk van Piet Mondriaan. Mijn onderzoek is daarmee interessant voor moderne kunstinstellingen, kunsthistorici, kunsteducatoren en serious gamedesigners.

 

Op welke manier steekt mijn onderzoek interdisciplinair in?

Mijn onderzoek slaat kruisverbanden tussen kunsthistorie, pedagogiek, en game design.

 

Hoe komt mijn artistieke signatuur naar voren (APO)? 


 A: Mijn artistieke signatuur komt naar voren in de keuze voor een spelvorm. Ik geloof dat spel de meest krachtige, menselijke aangeboren vaardigheid is en dat mensen spelenderwijs het makkelijkst leren. Mijn artistieke signatuur komt ook naar voren in de keuze voor een spel dat niet aan leeftijd is gebonden. Ik geloof in de power of play, altijd, voor iedereen.

P: Voor veel museumbezoekers blijft abstracte kunst abstract. Het ligt dan voor de hand jezelf als onwetende bezoeker de schuld te geven. Dat het aan jou ligt omdat je een gebrek aan kennis, aandacht of inlevingsvermogen hebt. Maar volgens mij is de grootste uitdaging voor musea het maken van een betekenisvolle verbinding tussen de niet wetende bezoeker en een abstract kunstwerk.

Ik wil spelprincipes inzetten om mijn doelgroep te inspireren en in een verhaal te betrekken om ze kennis bij te brengen over een abstract werk van Piet Mondriaan, zijn drijfveren en de tijd waarin hij leefde.

O: Musea zijn wereldwijd op zoek naar nieuwe manieren om hun collectie te verbinden met hun bezoekers. De do’s en don’ts van mijn onderzoek zijn daarmee interessant voor elk museum dat abstracte kunst in haar collectie heeft.

 

Hoe plaats ik mijn vraagstuk in de context: maatschappelijk economisch of anderszins?

Door de doelgroep (in eerste instantie met betrekking tot één specifiek abstract kunstwerk) spelenderwijs te leren reflecteren, interpreteren en kritisch beschouwen, hoop ik een manier te ontdekken om abstracte kunst toegankelijker te maken en tot leven te wekken voor een veel grotere groep mensen dan nu het geval is.

Verder hoop ik dat mijn onderzoek vragen oproept over de waarde van de impact van museumbezoek. Subsidies van veel musea zijn gerelateerd aan de bezoekersaantallen. Maar wat zegt een stijgend aantal museumbezoekers? Dat er meer bezoekers zijn geweest. Het zegt echter niets over de kwaliteit van het bezoek, de impact op het leven en welzijn van de museumbezoeker.

Ik geloof dat ook abstracte kunstwerken wel degelijk een gereedschap kunnen zijn die onze vaardigheden en mogelijkheden kunnen vergroten.

Zoals Alain de Botton en John Armstrong in hun boek ‘Kunst als therapie’ stellen;

‘…kunst (inclusief design, architectuur en ambachtskunst) is een therapeutisch medium dat ons kan begeleiden, vermanen en troosten waardoor we in staat zijn een betere versie van onszelf te worden.’

Met de resultaten van mijn onderzoek hoop ik meer inzicht te krijgen in hoeverre games in staat zijn betekenisvolle verbindingen te maken tussen abstracte kunstwerken in musea en hun nietsvermoedende en onwetende bezoeker.

 

2. Probleemstelling: probleem + doel + onderzoeksvraag

2.1 Probleemdefinitie

Welk probleem signaleer ik op basis van de situatieschets? Wat gaat er niet goed?

Musea zien er mondiaal vaak hetzelfde uit. Witte, kale muren, egale belichting en nors kijkende suppoosten. Niet de perfecte ingrediënten voor een leuk en leerzaam dagje uit, wat voor veel bezoekers toch de hoop is.

Naast de onaantrekkelijke tentoonstelling is de inhoud van veel abstracte werken voor velen van ons lastig te begrijpen. Abstracte kunst is voor de meeste mensen ontoegankelijk. Dat is jammer. Neem bijvoorbeeld een invloedrijk kunstenaar als Mondriaan. Achter zijn werk zit een heel verhaal.

Zo geloofde Mondriaan dat kunst behoort tot een hogere geestelijke wereld die volledig los staat van het materiële leven. Volgens hem kon deze andere wereld alleen verbeeld worden als er in het werk geen herkenbare voorwerpen werden afgebeeld.

In Museum Boymans Van Beuningen hangt er naast het werk al tientallen jaren niet meer dan een bordje met slechts de titel:

 

Compositie met kleurvlakjes, 1917

Piet Mondriaan

Gevolgd door een summiere beschrijving.

Met deze ingrediënten is de kans op een betekenisvolle verbinding minimaal. Ondanks Mondriaans bedoelingen heeft Compositie met kleurvlakjes, 1917 waarschijnlijk weinig tot geen betekenis voor de onwetende voorbijganger. Het werk is als een vreemd uitziende, onbegrijpelijke taal uitkramende vreemdeling.

 

2.2 Doelstelling

Wat heb ik voor ogen met dit onderzoek en waarom?

Een spelvorm vinden om het werk van Piet Mondriaan in het bijzonder en abstracte kunst in het algemeen tot leven te brengen voor de museumbezoeker, omdat nu hoogstwaarschijnlijk een universum aan betekenis verborgen blijft.

 

2.3 Onderzoeksvraag en deelvragen

Hoe kunnen we, gebruikmakend van spel, de Boymans van Beuningen museumbezoeker van 8-88 jaar zoveel mogelijk betrekken in en nieuwsgierig maken naar het leven, werk en de drijfveren van Piet Mondriaan, met als ingang het schilderij Compositie met kleurvlakjes, 1917?

 

Deelvragen:

1. Hoe is het momenteel gesteld met de aandacht van bezoekers van het Museum Boymans Van Beuningen voor Compositie met kleurvlakjes, 1917?
2. Waarom een spel?
3. Wat zijn de voorwaarden voor een spel? Wanneer is er sprake van een spel?
4. Wat maakt mensen nieuwsgierig? Als we het antwoord op deze vraag weten dan weten we ook hoe we ons kunst educatieve product moeten vormgeven om mensen nieuwsgierig te maken naar het schilderij Compositie met kleurvlakjes, 1917.
5. Hoe nodig je mensen uit tot deelname aan een spel?
6. Wat voor soort spel brengt het leven, het werk en de drijfveren van Piet Mondriaan zo goed mogelijk tot leven?
7. Hoe werkt het spel? Hoe ziet het spel er uit?
8. Hoe achterhalen we of het spel effect heeft gesorteerd?
9. Op welke manier kunnen we het onderzoek tot leven brengen?

 

3.1 Methode van onderzoek

Om antwoord te geven op de onderzoeksvraag en de verschillende deelvragen is mijn aanpak als volgt:

– Literatuuronderzoek naar strategieën om mensen te betrekken bij hun museumbezoek;

– Literatuuronderzoek naar game design;

– Literatuuronderzoek naar pedagogiek;

– Interviews met experts en professionals (museumeducator, kunsthistoricus, gamedesigner).

– Verkennend onderzoek op technologisch, cultureel, educatief, en museaal terrein. Wat gebeurt er in andere musea? Cases o.a: Wonderkamers Den Haag. Peggy Guggenheim Collection Venetie, MOMA New York, Coursera, Khan Academy.

 

Aanpak deelvragen:

1. Verkenning huidige situatie. Veldonderzoek.
2. Waarom een spel? Literatuuronderzoek.
3. Literatuuronderzoek.
4. O.a.:

Van der Vorst, Roland (2007). Nieuwsgierigheid: hoe wij elke dag worden verleid. Amsterdam: Nieuw Amsterdam.

5. O.a.:

Csikszentmihaly, Mihaly (1975). Beyond boredom and anxiety. San Francisco: Jossey-Bass.

6. Critical Play Model van Mary Flanagan.

Bron: Flanagan, Mary (2013). Critical Play: Radical game design. Cambridge: MIT Press. Rijke en leerzame spelervaring bieden. Hoe? Door bijvoorbeeld zoveel mogelijk intelligenties aan te spreken. Howard Gardner’s theorie van de meervoudige intelligenties. Ervaringsleren van Kolb. Bron: Bijkerk, Lia & van der Heide, Wilma (2006). Het Gaat Steeds Beter!: Activerende werkvormen voor de opleidingspraktijk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

7. Nog te onderzoeken door middel van prototyperen en playtests.
8. Playtest uitvoeren.
9. Zie bijlage A.

 

3.2 Timing

Maart 2016: literatuuronderzoek

April 2016: gamedesign en prototyperen

Mei 2016: playtests

Juni 2016: verwerken feedback playtests, scriptie schrijven.

  

4. Kunst educatief product: Mijn Mondriaan II

Mijn Mondriaan II is een spel dat museumbezoekers van 8-88 jaar nieuwsgierig maakt naar Compositie met kleurvlakjes, 1917 en ze uitdaagt om het werk, de drijfveren en het leven van Piet Mondriaan te ontdekken.

 

5. Literatuur, bronmateriaal

Bijkerk, Lia & van der Heide, Wilma (2006). Het Gaat Steeds Beter!: Activerende werkvormen voor de opleidingspraktijk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

De Botton, Alain & Armstrong, John (2013). Kunst Als Therapie. Houten: Terra Lannoo.

Blotkamp, Carel (1994). Mondriaan: Destructie als kunst. Zwolle: Waanders Uitgevers.

Carasso, Deirdre & Schreuder, Catrien (2014). De Kleine Kunstkijker: Museumgids voor jong en oud. Rotterdam: Museum Boijmans Van Beuningen.

Csikszentmihaly, Mihaly (1975). Beyond boredom and anxiety. San Francisco: Jossey-Bass.

Flanagan, Mary (2013). Critical Play: Radical game design. Cambridge: MIT Press.

Gardner, Howard (2006). Multiple Intelligences: New horizons in theory and practice. New York: Basic Books.

Gompertz, Will (2012). Dat Kan Mijn Kleine Zusje Ook: Waarom moderne kunst kunst is. Amsterdam: Meulenhoff.

Hodge, Susie (2012). Why Your Five Year Old Could Not Have Done That: modern art explained. Londen: Thames & Hudson.

Huizinga, Johan (1938). Homo Ludens: Proeve Eener Bepaling van het Spel-element der Cultuur. Groningen: H.D. Tjeenk Willink.

De Jong, Cees, Bax, M., Degen, M., Otte, K., Vermeulen, I., Welsh, R.P. (2015). Piet Mondriaan: Leven en werk. Amsterdam: A.W. Bruna.

Koons, Jeff & Rosenthal, Norman (2014). Jeff Koons: conversations with Norman Rosenthal. New York: Thames & Hudson.

Lévy-Kuentz, Francois (2010). Piet Mondrian: Im Atelier von Mondrian. Berlijn: Absolut Medien.

McGonigal, Jane (2011). Reality is Broken: why games make us better and how they can change the world. London: Jonathan Cape.

Moggridge, Bill (2007). Designing Interactions. Cambridge: MIT Press.Salen,

Katie & Zimmerman, Eric (2004). Rule of Play: Game Design. Fundamentals. Cambridge: MIT Press.

Van der Vorst, Roland (2007). Nieuwsgierigheid: hoe wij elke dag worden verleid. Amsterdam: Nieuw Amsterdam.

 

 

 

 

 

 

Tags: cor noltee, design thinking, kunsteducatie, piet mondriaan